.png)
Sanat Tarihi
İlk Çağ’da Anadolu’da Hitit, Frig, Lidya ve Urartu devletleri kurulmuştur. Hititler Orta Anadolu, Frigler ise Van Gölü çevresine yerleşmişlerdir. Başkentleri Hattuşaş olan Friglerde surlar, kapılar, sfenksler, tapınaklar ilk göze çarpan mimari eserlerdir.Hitit mimarisinde tapınaklar çok önemli bir yer tutar. Tapınak ve surlarda taş bloklardan oluşan orthostatlı duvarlar bulunur. Yapılarda iri taşlar, kerpiç tuğlalar, çatılarda ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Alacahöyük’teki sfenksli kapı, Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı’ndaki kabartmalar Hitit heykel ve kabartma
sanatında önemli eserler arasında sayılmaktadır. Maden işçiliği çok ilerlemiştir.
Mühürler, keramikler, hayvan şekilli kaplar Hitit sanatının önde gelen sanat eserleridir. Kaya kabartma sanatı geleneğinin en anıtsal örneği İvriz’deki kabartmadır. En parlak dönemini Kral Midas döneminde yaşayan Frigler, başkentleri Gordion’u megaron planlı olarak inşa etmişlerdir. Friglerin tümülüs adı verilen mezar odaları arasında en büyüğü Gordion’daki “Büyük Tümülüs”tür.
Frig heykelleri kireçtaşı, fildişi ve ağaçtan yapılmıştır. Bunların içinde en güzelleri ana tanrıça Kybele adına yapılmış olanıdır. Tümülüslerden çıkan mobilyalar, kemer tokaları, kilimler dönemin ticari malları arasında yer almaktadır. Seramikler ise geometrik şekiller ve çeşitli hayvan figürleriyle süslüdür. Fibula adı verilen süslü çengelli iğneler tapınaklara ve mezarlara adak eşyası olarak konulmaktadır.
Lidya uygarlığının en büyük özelliği ilk kez parayı kullanıma sokmuş olmalarıdır. Başkentleri Sardes’ta resmi daireler, saraylar, pazar yerleri şehrin güçlü ekonomisinin mimariye yansımasının göstergeleridir. Sardes’taki Kybele tapınağı bilinen en güzel örneklerden biri olarak kabul edilmektedir. Lidya tümülüslerinde zengin ölü hediyeleri bulunmuştur.
Lidya maden sanatının benzersiz örnekleri içinde altın, gümüş kaplar, takılar ve mühürler önemli bir yer tutmaktadır. Tümülüslerdeki heykellerde Doğu ve Batı etkilerinin kaynaştığı görülmektedir. Uşak Müzesi’ndeki sfenks heykelleri, ayakta duran kadın, uzanmış keçi ve insan başı heykelleri Lidya heykel sanatının dikkat çekici örneklerindendir.
Urartu sanatı ise, çok sütunlu “apadana” adı verilen kabul salonları ile yüksek kalelerle özdeşleşmiştir. Urartularda tunç işçiliği gelişmiştir. Eserler arasında kanatları kartal, gövdesi aslan biçimli grifonlar, geyik kabartmaları, aslan heykelcikleri sayılabilir. Hitit, Frig, Lidya ve Urartu devletlerine ait sanat eserlerini kazı yerlerinde ve müzelerimizde görebiliriz.
Yunanlılar Batı Anadolu’da Efes, Milet, Foça, Bergama ve İzmir gibi kentlerde; Romalılar Yunan uygarlığının yaşam alanı seçtiği yerlerde; Bizanslılar ise, daha çok sayıda olmak üzere İstanbul, Kapadokya bölgesi ve Anadolu’nun çeşitli yerlerinde kendi kültürlerini yansıtan yapılar inşa etmişlerdir. Yunan mimarisinde polis denilen kentler birbirine paralel ve dik sokaklardan oluşan ızgara planla yapılmıştır.
Yunan kentlerinin merkezinde megaron yapılı tapınaklar, Pazar yerleri (agora), müzik evleri (odeon), kütüphaneler, stadyumlar (stadium), spor yapılan yerler (gimnasium), çeşmeler (nymphaeum) bulunuyordu. Tepe yamaçlarına inşa edilen taş tiyatrolar kentlerin vazgeçilmez mimari eserleri arasındaydı.
Yunan mimarisinde yapı tipleri içinde önemli yeri olan tapınak mimarisinin bütün özelliklerini Anadolu’da görmekteyiz. Dor nizamındaki en önemli örnek Assos’taki (Behramkale) Athena Tapınağı’dır. İyon nizamının en bilinen örneği Efes Artemis Tapınağı’dır. Dünyanın yedi harikasından biri olan Halikarnasos’taki (Bodrum) Mousolos (Movzolos) İyon nizamında yapılmıştır.
Korent nizamında ise Silifke Uzuncaburç’taki Zeus Tapınağı Anadolu’daki en önemli örnekler içinde yer almaktadır. Yunan kabartma ve heykel sanatı; Arkaik dönem, Klasik dönem ve Helenistik dönemler içinde incelenmektedir. Anıtsal heykel sanatının ortaya çıktığı dönem olarak adlandırılan Arkaik dönemde özgün eserler yapılmış, vücut anatomisi mükemmel biçimde işlenmiştir.
Klasik dönemde Miron (Disk Atan Atlet heykeli), Fidyas (Athena heykeli), Praksiteles (Çocuk Diyonizos’u Kolunda Taşıyan Hermes) Polykleitos (Mızraklı Atlet) Leachares (Belvedere Apollon’u), Skopas (Mouseleum’daki heykel ve kabartmalar) en önemli sanatçılardır.
Gerçekçi karakter portrelerinin görüldüğü Helenistik dönemde Bergama Okulu’nun etkileri vardır. Lysippos (Atlet Heykeli) ve Laokoon Heykel Grubu bu döneme ait ünlü eserlerdir. Mimari eserlerin alınlıklarında, metoplarında, frizlerinde kabartmalara yer verilmesi bu sanatın önemli bir yere sahip olduğunun göstergesidir.
Ağlayan Kadınlar Lahdi önemli örnekler arasında sayılmaktadır. Kendini öncelikli olarak mimaride gösteren Roma sanatı, kemer ve kubbe tekniğinin geliştiği tapınak, tiyatro, stadyum, hipodrom, forum, bazilika, su kemeri, tak, sütunlu cadde, saray, arena, ev ve kütüphanelerden oluşmaktadır.