.png)
Ayasofya
Justinyanus’un Nika Ayaklaması’nın Ardından (537)’de dönemin ünlü mimarları Aydınlı Anthemios ve Miletoslu İsodoros’a yaptırdığı Ayasofya, Bizans mimarlığının başeseridir.İmparatorluk saygınlığının önemli bir simgesi olan masif kubbeli yapı, Roma İmparatorluğu’nu hatırlatan ölçülerde inşa edilmiştir.İmparatorluk gücünün silinmez bir ifadesi olan Ayasofya, bazilika planı ile merkezi planın birlikte uygulandığı, kubbeli bazilika tipinde bir yapıdır. Kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde bir dönüm noktasıdır. Bu çağdaşlarından büyük övgü kazanmış inanılmaz bir teknik başarıdır.
Orta nefin yarısını örten ana kubbe doğu ve batısına eklenen yarım kubbelerle genişletilmiştir. Doğu tarafında yarım bir apsis yer almıştır. Yan nefler ve narteks bölümü iki katlı yapının inşaatında taş, tuğla ve mermer kullanılmıştır. Yapıda Mısır’dan devşirme sütunlar getirilmiştir.
1453 yılında Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u feth etmesiyle camiye çevrilen yapıya Yavuz Sultan Selim zamanında Mimar Sinan tarafından payandalar yapılmıştır. Sultan Abdülmecid’in girişimiyle 1847-49 yılları arasında Gaspare ve Giuseppe Fossati adlı mimar kardeşlerin liderliğinde 800 kişinin çalıştığı bir restorasyon gerçekleştirilmiştir.
Bu benzersiz yapı 1935 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından müzeye dönüştürülmüştür. Bizans mimarlığının başyapıtı olan Ayasofya mozaiklerinin yapımında altının yanı sıra gümüş, renkli cam, pişmiş toprak ve renkli taş parçaları kullanılmıştır.
Ayasofya’nın içinde yer alan mozaik resimlerde İsa, Meryem Ana, havariler, imparator ve imparatoriçeler,
melekler yer almaktadır. Ana kubbenin ağırlığını azaltmak ve iç mekanı aydınlatmak amacıyla kırk pencere
açılmıştır. Duvarlardaki boş taş çerçevelerde Bizans dönemine ait İkonalar bulunuyordu. Ayrıca imparatoriçe locasının ilerisindeki mermer bloklarda yaşam ağacı, balık gibi sembolleri içeren küçük kabartmalar vardır.
Anadolu’da çok tanrılı dinlere ait tapınaklar bazilikaya çevrilmiştir. Bunlara örnek olarak Apollon Tapınağı Didim, Zeus Tapınağı (Uzuncaburç), Side Bazilikası, Demre Aziz Nikolaos (Noel Baba), Dereağzı Kiliseleri, Antalya Kesik Minare, Perge ve Side kentlerindeki Bizans kiliseleri, Binbir Kilise (Karaman) gösterilebilir.
Trabzon Maçka'da Karadağ’ın eteklerinde sarp bir kayalığa Meryem Ana adına kurulmuş Sümela Manastır’ının başlıca bölümleri ana kayalar kilisesi, şapel, mutfak, misafirhane, kütüphane,öğrenci odaları ile
kutsal ayazmadan oluşmaktadır.
Günümüzde müze olan Sümela Manastır’ındaki fresklerde işlenen başlıca konular İncil’den alınmış sahneler, Hz. İsa ve Meryem Ana’nın yaşamıyla ilgili tasvirlerdir.