.png)
Türklerin Kullandığı İlk Takvimler
Türklerin kullandığı ilk takvim, Güneş yılına göre olan ve yılları hayvan isimleriyle belirten on iki hayvanlı Türk takvimidir. İslamiyet’in kabulünden sonra Hicri takvimi kullanmaya başlamışlardır. Büyük Selçuklular zamanında Celali takvimi kullanılmıştır.Bu takvim Melikşah’ın emriyle Ömer Hayyam başkanlığındaki bir komisyon tarafından hazırlanmıştır. Osmanlılar, Hicri takvimin yanında mali işlerde kullanmak üzere güneş yılına göre düzenlenen Rumi takvimi de kullanmışlardır.1917 yılında ise Takvim-i Garbi adıyla Miladi takvime yakın bir takvim kullanılmıştır.
Kullandığımız gün ve ayların isimleri tarihte ilişkiler kurduğumuz kültürlerle ilgilidir. Bu bakımdan günümüzde kullandığımız zaman dilimlerinden gün hafta ve ay isimlerinin nereden geldiği ve anlamları şöyledir:
Pazar, Farsça kökenli olup “pazara gidilen gün” anlamına gelir. Pazartesi, Farsça bazar ve Türkçe irte kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Salı, İbranicede üç, üçüncü anlamına gelen “salis” kelimesinden gelir. Çarşamba, Farsçada “dördüncü gün” anlamına gelmektedir. Perşembe, Farsçada “beşinci gün” anlamına gelmektedir. Cuma, Arapçada “toplanma, bir araya gelme” anlamına gelmektedir. Cumartesi, Arapça Cuma ve Türkçe irte kelimelerinin birleşmesi ile “cumadan sonraki gün” anlamında kullanılmaktadır.
Zaman dilimlerinden bir diğeri olan “hafta” Farsça yedi anlamına gelen “heft” kelimesinden türetilmiştir. Yedi gün anlamına gelir. Kullandığımız ay adları ve kökenleri şu şekildedir:
Ocak, Türkçede “ateş yakılan yer” anlamına gelir. Eski ismi Kanun-i Sanidir. Kanun Süryanicede “ocak, fırın” anlamlarına gelmektedir. Latince karşılığı Januarius’tur.
Şubat, Süryanicede şobat ya da şabat şeklinde bir ay adı olarak kullanılmıştır. Latince karşılığı Februarius olup adını günahlardan arındırma festivali Februa’dan almıştır.
Mart, adını Romalıların savaş tanrısı Mars’tan almıştır. Latincede aynen kullanılır. Mart 1582 yılına kadar güneş yılı esaslı takvimin ilk ayı olarak kullanılmıştır. Ancak 1582’de Papa XIII. Gregorius’un yaptığı düzenleme ile ilk ay Ocak olarak belirlenince Mart 3. ay olmuştur.
Nisan, Süryanice nisanna, nisannus olarak kullanılan yılın dördüncü ayı manasındaki ay adıdır. Latince karşılığı güneşlenme anlamındaki Aprilius’tur. Aprilius güzellik tanrıçası Afrodit’in ayı olarak bilinir.
Mayıs, Latince kökenli kelime Merkür’ün annesi Maia’dan adını alır. Latincede karşılığı Maius şeklindedir. Maia aynı zamanda mitolojide bitkileri büyüten bahar ve bereket tanrısının adıdır.
Haziran, Süryanicede sıcak anlamına gelen ve hazaran, hazuran olarak kullanılan ay adıdır. Latince karşılığı Junius olup “gençlik, genç”, anlamına gelmektedir.
Temmuz, Sümerlerin bereket tanrısının adı olup Arapça ve Süryanicede kullanılmıştır. Sümercede festivallerin adı “Dumuzi “olup festival ayı anlamında kullanılmıştır. Latincedeki karşılığı Julius’tur. Roma kralı Sezar takvimle ilgili düzenleme yaparken bu aya kendi aile adı olan Juli’yi vermiştir.
Ağustos, Latince kökenli olup adını Roma İmparatoru Octavianus’un unvanı Augustus’tan almıştır.
Eylül, Süryanicede “üzüm ayı” anlamına gelen ay adıdır. Süryaniceden aynen alınmıştır. Latince karşılığı yedinci ay anlamında september’dir.
Ekim, Türkçe ekmek kelimesinden anlam kaymasına uğratılarak ay adı olarak kullanılmıştır. Eski adı Süryanice kökenli Teşrinievveldir. Latince karşılığı sekizinci ay anlamında October’dır.
Kasım, Arapçada ayıran bölen anlamındaki kelimeden türetilmiştir. Eski adı Süryanice kökenli Teşrinisanidir. Latince karşılığı dokuzuncu ay anlamında November’dir
Aralık, Türkçede iki zaman dilimi arası anlamında kullanılmış ve son ay adı olarak kullanılmıştır. Eski adı Kanun-ı evveldir. Latince karşılığı onuncu ay anlamında December’dir.
Yılın 12 aya bölünmesi Roma Devletinde Sezar döneminde düzenlenmiştir.